Talenbeleid in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden

In het Caribisch gebied zijn er zes eilanden waar Nederlands een officiële taal is: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten. Deze zes eilanden vormden vroeger samen de Nederlandse Antillen, een deel van het Koninkrijk der Nederlanden en - als je het staatkundig bekijkt - het laatste overblijfsel van het voormalige Nederlandse koloniale rijk. Tegenwoordig zijn drie van deze eilanden een land met een eigen regering en een eigen minister-president: Aruba, Curaçao en Sint Maarten vormen samen met Nederland het Koninkrijk der Nederlanden. De drie andere eilanden, Bonaire, Saba en Sint Eustatius, zijn sinds 2010 het Caribisch deel van Nederland. Op elk van deze eilanden speelt het Nederlands een rol van betekenis als bestuurstaal, onderwijstaal en ook in het rechtssysteem. In deze bijdrage wil ik een overzicht geven van de verschillende rollen die het Nederlands in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden speelt, de wijze waarop het Nederlands zich verhoudt tot de andere talen in dat gebied, en meer nog, wat het Nederlands betekent voor de bewoners van dat gebied. Omdat de verschillende eilandgebieden onder verschillende jurisdicties vallen, variëren ook het taal-, onderwijs- en het overheidsbeleid, waardoor een uniforme beschrijving van de zes eilanden onmogelijk is. Elk eiland heeft een ander verhaal, een eigen geschiedenis en context, en dus ook een andere vorm van meertaligheid. Neem alleen maar al het verschil tussen de bovenwindse eilanden (Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten) en de benedenwindse eilanden (Aruba, Bonaire en Curaçao): op de bovenwindse eilanden is de overgrote meerderheid van de bevolking voornamelijk Engelstalig, terwijl op de benedenwindse eilanden de overgrote meerderheid Papiamentstalig is. Er is veel variatie tussen de eilanden, maar tegelijkertijd is er ook veel eenvormigheid binnen het Koninkrijk der Nederlanden door de gezamenlijke juridische en historische basis. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden is de hoogste wet, als het ware de grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. Artikel 39, lid 1, van dit Statuut wordt het concordantiebeginsel genoemd, en schrijft voor dat de verschillende landen van het Koninkrijk juridische en bestuurlijke cohesie nastreven. Die cohesie komt echter niet tot uiting in de taalkundige samenstelling van de samenlevingen die door hun verschillende kenmerken, waaronder geografische ligging en omvang, de verschillen in economische ontwikkeling en de daaruit voortvloeiende demografische ontwikkeling, aanzienlijk verschilt. De meeste inwoners van de eilanden zijn meertalig: op de benedenwindse eilanden spreken de meeste mensen naast Papiaments ook Engels, Spaans en Nederlands, op de bovenwindse eilanden spreken de mensen naast Engels ook Nederlands en vaak ook Spaans. Op de eilanden wordt een variëteit - of zelfs verschillende variëteiten - van het Nederlands gesproken, maar ook variëteiten van het Papiaments, Spaans en Engels.

Citation

Mijts, E. (2024). Talenbeleid in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. In Beelen, H., Eickmans, H. & Wenzel, V. (eds.). Nachbarsprache Niederländisch 2023. Fachvereinigung Niederländisch e. V. 0936-5761.

Publisher

Fachvereinigung Niederländisch e. V.

Journal

Nachbarsprache Niederländisch

URI

https://hdl.handle.net/20.500.14473/1107